Demir Eksikliği Çocuk Gelişimini Olumsuz Etkiliyor

Demir Eksikliği ve Beyin Gelişimi

Prof. Dr. Meryem Albayrak, beyin gelişiminin ilk iki yılında ortaya çıkan demir eksikliğinin, sinir hücresi proliferasyonu, miyelinleşme ve nörotransmitter sentezi gibi temel süreçleri bozduğunu belirtti. Bu dönemde yeterli demir alımı, zihinsel ve motor becerilerin temellerinin atılmasında kritik bir rol oynar.

Küresel ve Yerel Yaygınlık

World Health Organization (WHO) verilerine göre, dünyada yaklaşık 2 milyar insan demir eksikliğiyle yaşamaktadır. Türkiye’de ise özellikle çocukluk ve kadınlık döneminde bu oranın %30‑%40’ı bulduğu tahmin edilmektedir. Albayrak, “Demir eksikliği ülkemizde de sık görülen bir halk sağlığı problemidir” diyerek durumu vurguladı.

Akademik ve Motor Performans Üzerindeki Etkileri

Demir yetersizliği, hafıza, dikkat ve problem çözme yetileri üzerinde doğrudan olumsuz etki yaratır. Araştırmalar, demir eksikliği yaşayan çocukların okula başladıklarında ortalama 10‑15 puan daha düşük akademik başarı sergilediğini göstermiştir. Motor gelişim açısından ise koordinasyon bozuklukları, yürüme gecikmeleri ve kas tonusunda azalma gözlemlenmektedir.

Gebelikte Demir Eksikliği ve Gelecek Nesil

Albayrak, “Gebelik sırasında demir eksikliği, fetusun beyin gelişimini olumsuz etkileyerek doğum sonrası otizm, hiperaktivite, gelişme geriliği gibi riskleri artırabilir” şeklinde uyarıda bulundu. Japonya ve ABD’de yapılan genetik‑epidemiolojik çalışmalar, düşük demir seviyelerinin bu nörogelişimsel bozuklukların görülme sıklığını artırdığını işaret etmektedir.

Cinsiyet Bazlı Riskler

Demir eksikliği sadece kadınlarla sınırlı değildir; erkeklerde de beslenme bozuklukları ve kronik hastalıklar nedeniyle sık görülür. Albayrak, “Erkeklerde de özellikle yaş ilerledikçe demir eksikliği, kognitif gerilemeye ve yaşam kalitesinin düşmesine yol açar” diyerek cinsiyetler arası farkları açıkladı.

Beslenme ve Takviye Çözümleri

Demir açısından zengin gıdalar arasında kırmızı et, karaciğer, sakatat ve yumurta bulunur. Bitkisel kaynaklarda ise demir emilimini artırmak için C vitamini zengini meyve‑sebzelerle birlikte tüketmek önerilir. Albayrak, “Aşırı süt, çay ve kahve tüketimi demir emilimini engeller; özellikle küçük çocukların süt tüketimini sınırlamak gerekir” dedi.

Devlet Destekli “Demir Gibi Türkiye” Projesi

Türkiye Sağlık Bakanlığı’nın “Demir Gibi Türkiye” projesi kapsamında, 4‑12 ay arası bebeklere ücretsiz demir takviyesi sağlanmaktadır. Albayrak, bu takviyenin düzenli olarak ve önerilen aralıklarla verilmesinin, anemi oranlarını %20’ye kadar düşürdüğünü belirtti.

Pratik Öneriler ve Aile Sorumluluğu

Ailelerin, çocuklarının demir seviyelerini düzenli kan testleriyle takip etmeleri, dengeli bir beslenme planı oluşturmaları ve doktor önerisiyle takviye kullanmaları önerilmektedir. Erişkinlerde ise adet kanaması yoğun olan kadınlar ve mide rahatsızlığı bulunan erkeklerin demir düzeylerini kontrol ettirmeleri gerekir. Albayrak, “Erken tanı ve tedavi, uzun vadeli kognitif ve motor sorunların önlenmesinde kilit rol oynar” diyerek çağrısını sonlandırdı.