2024’te Türkiye’de 120 Milyon Ton Atık Üretildi: Tehlikeli Atık Miktarı Rekor Kırdı

2024 yılı içinde Türkiye, toplam 120 milyon ton atık üretimiyle tarihindeki en yüksek atık hacmine ulaştı; bu atıkların %35’i tehlikeli olarak sınıflandırıldı.

Genel Veriler

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yayınlanan rapora göre, 2024 yılında ülke genelinde 120 milyon ton atık ortaya çıktı. Bu atıkların 42,2 milyon tonı tehlikeli atık statüsü taşıyor ve imalat sanayi, maden işletmeleri, termik santraller, organize sanayi bölgeleri (OSB) ve hanehalklarını kapsıyor.

Sanayi Sektörlerinde Atık Dağılımı

İmalat sanayi iş yerlerinde toplam 24,4 milyon ton atık üretildi; bunların 4,2 milyon tonu tehlikeli. Atığın %70,1’i lisanslı işleme tesislerine satıldı veya gönderildi, %12,1’i tesis içinde geri kazanıldı veya dolgu malzemesi olarak kullanıldı. Geri dönüşüm oranının artırılması için yeni politikaların devreye girmesi bekleniyor.

Maden işletmeleri ise 40,5 milyon ton atık üretti. Bu miktarın büyük kısmı (dekapan ve pasa hariç) mineral atık olup, %85,1’i pasah sahalarında, atık barajlarında ya da düzenli depolama tesislerinde bertaraf edildi. Ekolojik denge üzerindeki etkileri göz önüne alındığında, sürdürülebilir maden yönetimi kritik bir konu haline geliyor.

Organize Sanayi Bölgeleri ve Termik Santraller

OSB'lerde 397 bin ton atık üretildi; bunların %95,5’i lisanslı atık işleme tesislerine yönlendirildi. Termik santrallerde ise 26,5 milyon ton atık oluştu; bu atığın %84,6’sı kül ve cüruf, geri kalanı ise diğer atık türlerinden oluşuyor. Atıkların büyük bir kısmı küllerin depolanması ve ko‑insinerasyon yöntemleriyle bertaraf ediliyor.

Belediyeler ve Kişi Başı Atık Miktarı

Toplam 1.401 belediyenin 1.392'sinde atık hizmeti verildi. Bu belediyeler tarafından toplanan 32,3 milyon ton atığın %88,9’u işleme tesislerine, %10,9’u belediye çöplüklerine yönlendirildi. Kişi başı günlük ortalama atık miktarı 1,09 kg olarak belirlendi; bu rakam, Avrupa ortalamasının üzerindedir ve hanehalkı atık yönetimi konusundaki farkındalık kampanyalarının önemini vurguluyor.

Atık İşleme ve Geri Kazanım

2024 yılında 195 milyon ton atık işleme tesislerinde işlendi. Bunun 139 milyon tonu bertaraf edilirken, 56 milyon ton geri kazanıldı. Geri kazanım süreçlerinde özellikle metal, plastik, kağıt ve mineral atıklar 51,5 milyon ton değerinde değerlendirildi. Kompost tesislerinde ise 124 bin ton organik atık geri kazanıldı; bu, tarımsal atıkların toprak iyileştirme amaçlı kullanılmasına katkı sağladı.

Gelecek İçin Çıkarımlar

Bu rakamlar, Türkiye’nin atık üretimindeki artış trendinin sürdürülebilirlik politikalarıyla ne kadar uyumlu olduğunu sorguluyor. Uzmanlar, atık azaltma, kaynak verimliliği ve geri dönüşüm oranının yükseltilmesi gerektiğini vurguluyor. Ayrıca, tehlikeli atık yönetiminde şeffaflık ve izlenebilirlik sağlanması, çevresel risklerin minimize edilmesi açısından kritik.