5 Aralık Dünya Toprak Günü’nde dikkat çeken açıklama; “Sağlıklı şehirler için sağlıklı topraklar”

Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Bölüm öğretim üyesi Prof. Dr. Nesrin Yıldız, 5 Aralık Dünya Toprak Günü dolayısıyla yaptığı değerlendirmede, “Sağlıklı şehirler; sürdürülebilir arazi yönetimi, güçlü ekosistemler ve bilim temelli planlama ile mümkündür” dedi.

Uluslararası Günün Kökeni ve Amacı

Prof. Dr. Nesrin Yıldız, uluslararası günlerin, halkı kritik konularda bilinçlendirmek, küresel sorunları gündeme taşımak ve başarıları kutlamak amacıyla oluşturulduğunu vurguladı. “Birleşmiş Milletler’in (FAO) 2014’te Dünya Toprak Günü’nü resmi bir uluslararası gün hâline getirmesi, toprakların tarımsal kalkınma, ekosistem hizmetleri ve gıda güvenliği açısından ne kadar hayati olduğunu ortaya koymaktadır” dedi.

Toprakların Hayati Önemi ve Şok İstatistikler

Yıldız, toprakların sadece %2‑3 cm’lik üst tabakasının bile bin yıl kadar sürede oluştuğunu ve %33’ünün halihazırda bozulmuş olduğunu belirtti. Bir çorba kaşığı toprakta, dünya nüfusundan daha fazla mikro organizma bulunur. Bu mikro organizmalar, gıdaların %95’inin kaynağı olan toprak sağlığını doğrudan etkiler. Ayrıca, toprakların 18 doğal elementten 15’ini sağlayarak biyokimyasal döngülere kritik katkı sunduğu, ve dünya çapında 2 milyar insanın mikro besin eksikliği nedeniyle “gizli açlık” çektiği vurgulandı. Sürdürülebilir toprak yönetimiyle gıda verimliliğinin %58’e kadar artırılabileceği ve Dünya’daki tür çeşitliliğinin %59’unun toprağa bağlı olduğu da hatırlatıldı.

Kentsel Toprak Yönetimi: 2025 Dünya Toprak Günü Teması

2025 teması “Sağlıklı Şehirler İçin Sağlıklı Topraklar” olarak belirlendi. Prof. Dr. Yıldız, kentsel alanların da toprak bakımından kritik olduğunu, asfalt ve çimentoyla kaplandığında su emme, sıcaklık düzenleme ve karbon sekestrasyonu gibi doğal hizmetlerin kaybolduğunu belirtti. Kentsel toprakların korunması, şehirlerin sel, aşırı ısınma ve hava kirliliğine karşı direnç kazanmasını sağlar. Bu bağlamda, geçirgen kaldırımlar, yeşil çatı ve dikey bahçeler gibi doğa‑dostu altyapı uygulamaları önerildi.

Sağlıklı Topraklar İçin Pratik Çözüm Önerileri

Kentsel Planlama ve Altyapı: Geçirgen yüzeylerin artırılması, üst toprakların yeniden kullanılması ve topluluk bahçelerinin teşvik edilmesi.
Erozyon Kontrolü: Teraslama, cover‑crop uygulamaları ve eğimli bölgelerde doğal bitki örtüsü.
Organik Madde Artırma: Kompost üretimi, malçlama ve organik gübre kullanımı.
Kirlilik Azaltma: Toprak izleme programları, ağır metal analizleri ve pestisit kullanımının sınırlandırılması.
Yeşil Alanların Genişletilmesi: Kent ormanları, yeşil koridorlar, yağmur bahçeleri ve su toplama sistemleri.
Bilimsel İzleme: Şehir toprak haritaları, periyodik toprak analizleri ve veri tabanı oluşturulması.
Eğitim ve Katılım: Okullarda toprak eğitimi, kompost atölyeleri ve topluluk bahçeleri aracılığıyla toplumsal farkındalık yaratılması.

Kentleşme, Mavi‑Yeşil Altyapı ve Gelecek Vizyonu

Yapılan araştırmalar, dünya nüfusunun %70’inin 2050 yılına kadar kentlerde yaşayacağını gösteriyor. Bu durum, kentsel toprakların baskısını artırıyor. Erzurum örneğinde, mevcut yeşil alan başına düşen metrekarelerin yetersiz olduğu ve mavi‑yeşil altyapının güçlendirilmesi gerektiği tespit edildi. “Mavi‑yeşil altyapı, suyun doğal yollarla süzülmesini, biyolojik çeşitliliğin korunmasını ve iklim değişikliğiyle mücadeleyi destekler” denildi.

Sonuç ve Çağrı

Prof. Dr. Nesrin Yıldız, “Sağlıklı şehirler, sağlıklı topraklarla mümkündür” diyerek, tüm paydaşların bir araya gelerek toprak koruma politikalarını hayata geçirmesi gerektiğini vurguladı. Dünya Toprak Günü’nün, hem kırsal hem de kentsel alanlarda toprakların değerinin yeniden keşfedilmesi için bir fırsat olduğunu hatırlatarak, kutlamanın herkes tarafından bilinçli bir eyleme dönüşmesini istedi.