KOAH ve Tütün Bağlantısı: Dünya KOAH Günü’nde Hayati Uyarılar

KOAH’ın temel nedeni tütündür; sigarayı bırakmak en etkili önlemdir.

KOAH Nedir?

KOAH (Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı), solunum yollarında hava akışının kısıtlanmasıyla ortaya çıkan ilerleyici ve kalıcı bir hastalıktır. Hastalık, amfizem ve kronik bronşit gibi iki temel patofizyolojik süreçten kaynaklanır ve yaşam kalitesini ciddi şekilde düşürür.

Tütün ve KOAH İlişkisi

Göğüs Hastalıkları Ana Bilim Dalı’ndan Dr. Öğr. Üyesi Tuba Çiftçi Küsbeci, tütün ve tütün ürünlerinin KOAH üzerindeki yıkıcı etkisini şu sözlerle özetledi: “KOAH’ı önlemenin en etkili yolu, sigarayı bırakmak, tütün ve tütün ürünlerinden tamamen uzak durmaktır.” Pasif içicilik de aynı riski taşır; çevredeki dumanın solunması hastalığın gelişiminde önemli bir faktördür.

Risk Faktörleri

Dr. Küsbeci, KOAH’ın başlıca risk faktörlerini dört ana başlık altında topladı:

1. Tütün ve Tütün Ürünleri Kullanımı: Sigara, e‑sigara, nargile, puro, pipo ve diğer tüm tütün ürünleri vakaların %80‑90’ını oluşturur.

2. Hava Kirliliği: İç mekânlarda biyoyakıt, odun, kömür dumanı; dış mekânda ise trafik ve sanayi kaynaklı kirleticiler risk faktörüdür.

3. Mesleki Maruziyet: Madencilik, inşaat, tekstil, otomotiv tamirciliği gibi toz ve kimyasal maddeye uzun süre maruz kalan çalışanlar daha yüksek risk altındadır.

4. Genetik Yatkınlık: Alfa‑1 antitripsin eksikliği gibi nadir genetik durumlar genç yaşta KOAH’a yol açabilir.

Belirtiler ve Erken Tanı

KOAH belirtileri yavaş yavaş ortaya çıkar ve çoğu zaman “yaşlanmanın doğal bir parçası” ya da “sigara öksürüğü” olarak göz ardı edilir. En sık görülen semptomlar şunlardır:

• Fiziksel aktivite sırasında artan nefes darlığı
• İki aydan uzun süren kronik öksürük
• Sabahları yoğun balgam üretimi
• Hırıltı, ıslık sesi ve göğüste sıkışma hissi
• Tekrarlayan solunum yolu enfeksiyonları
• İleri evrelerde kilo kaybı, ayak bileği ödemi ve yorgunluk

Erken tanının önemi, Solunum Fonksiyon Testi (SFT) ile akciğer fonksiyonlarının henüz ciddi derecede bozulmadığı dönemde hastalığın tespit edilmesidir. Dr. Küsbeci, “40 yaş üstü sigara içenlerin ya da geçmişte içmiş kişilerin, nefes darlığı veya kronik öksürük hissettiklerinde hemen test yaptırmaları gerekir” diye uyarıyor.

Tedavi ve Yönetim

KOAH tam anlamıyla iyileştirilemese de yönetilebilir bir hastalıktır. Tedavi amaçları şunlardır:

• Belirtileri hafifletmek (nefes darlığı, öksürük)
• Hastalığın ilerleyişini yavaşlatmak
• Alevlenme (akut kötüleşme) sıklığını ve şiddetini azaltmak
• Hastanın efor kapasitesini ve yaşam kalitesini artırmak

Temel tedavi yöntemleri:

• Bronkodilatörler (inhaler) – hava yollarını genişletir.
• Pulmoner rehabilitasyon – egzersiz, solunum eğitimi ve beslenme danışmanlığı.
• Kortikosteroidler – iltihabı kontrol eder (gerektiğinde).
• Oksijen tedavisi – ileri evrelerde oksijen desteği.
• Enfeksiyon tedavileri ve aşılar – pnömokok ve grip aşıları alevlenmeleri önler.

Önleme ve Yaşam Tarzı Değişikliği

KOAH’ın %70‑80’i önlenebilir bir durumdur. Dr. Küsbeci, hastalığı önlemek için şu adımları öneriyor:

1. Sigara Bırakmak: En etkili önlem, tütün ürünlerinden tamamen uzak durmaktır.
2. Pasif İçicilikten Korunmak: Sigara içenlerin yanında bulunmaktan kaçının; kapalı ortamlarda duman birikmesini önleyin.
3. Temiz Hava Solumak: Evde düzenli havalandırma, hava temizleyici kullanımı ve dış mekânda hava kirliliği yüksek günlerde dışarıda zaman geçirmemek.
4. İş Yeri Güvenliği: Riskli sektörlerde çalışanlar koruyucu maskeler ve uygun havalandırma sistemleri kullanmalıdır.
5. Düzenli Doktor Kontrolü: Solunum fonksiyon testleri ve klinik takipler hastalığın seyrini izlemek açısından kritik önemdedir.

Kapanış: Dünya KOAH Günü’nün Mesajı

20 Kasım Dünya KOAH Günü, milyonlarca insanı etkileyen ama büyük ölçüde önlenebilir bir hastalığın farkındalığını artırmak için bir fırsattır. Dr. Küsbeci, “Erken tanı, erken tedavi demektir; hastalığın ilerlemesini durdurmak ve yaşam kalitesini korumak mümkündür” diyerek, sigara içenleri ve risk grubundakileri harekete geçmeye çağırıyor.