Amazon Ormanları Tehdit Altında

BM iklim konferansı Belem'de, Amazon ormanlarının iklim değişikliği, ormansızlaşma ve yasa dışı madencilik gibi çoklu tehditlerle karşı karşıya olduğu vurgulandı.

COP30 ve Amazon'un Stratejik Önemi

Bu yılki BM iklim konferansı (COP30), Brezilya'nın kuzeyinde yer alan ve dünyanın en büyük yağmur ormanı olan Amazon'a açılan kapı olarak nitelendirilen Belém kentinde gerçekleştirildi. Bölge, iklim müzakerelerinin hem sembolik hem de somut bir sahnesi olma özelliği taşıyor.



Paris Zirvesi'nden on yıl sonra, sera gazı emisyonlarını güvenli seviyelere çekme hedefi hâlâ tam anlamıyla gerçekleşemedi. Amazon, atmosferden büyük miktarda karbondioksit absorbe eden doğal bir süzgeç olarak, küresel ısınmayla mücadelede kilit bir rol oynuyor.

Ormansızlaşma ve Artan Yangın Tehdidi

Bilim insanları, Amazon'un geleceğinin, on yıllardır süren ormansızlaşma ve artan iklim etkileri nedeniyle belirsiz olduğunu belirtiyor. 2022 yılında ormansızlaşma 20.000 km² ile tarihinin en kötü yılı oldu; bu, bir önceki yıla göre %21 artış anlamına geliyor. Amazon Koruma Örgütü'nün MAAP programına göre, orman kaybı %20 seviyesine ulaşmış ve benzer bir alan da ciddi bozulma yaşamış durumda.

2024 Eylül ayında, Brezilya Uzay Ajansı INPE'nin raporuna göre sadece o ay için 41.463 yangın noktası tespit edildi – 2010'dan bu yana en yüksek rakam.

"Kuraklık ve yangın vakalarının artışı, Amazon'un ekosistem bütünlüğünü ciddi şekilde tehdit ediyor," diye uyardı Yale Üniversitesi ekosistem karbon yakalama uzmanı Paulo Brando.

Nem Dolaşımı ve "Uçan Nehirler"

Amazon ormanları, Atlantik Okyanusu'ndan gelen nemi dolaştırarak gökyüzünde "uçan nehirler" olarak bilinen hava akımlarını oluşturur. Bu süreç, yağmurun doğudan batıya doğru hareketi ve bölgenin su döngüsünün sürdürülmesi açısından hayati öneme sahiptir. Ancak ormansızlaşma, bu nem sirkülasyonunu bozan bir engel oluşturuyor. Matt Finer, "Amazon boyunca birbirine bağlı mini hava sistemleri artık ciddi şekilde bozuldu" şeklinde uyardı.

Bu bozulma özellikle batı Amazon, yani Peru ve kuzey Bolivya bölgelerinde hissediliyor; bu alanların hayatta kalması doğudaki Brezilya ormanlarının sağlığına doğrudan bağlı.

Madencilik, Organize Suçlar ve Yeni Tehditler

Amazon, altın, bakır ve petrol gibi değerli mineraller açısından zengin bir bölge. 2022‑2024 yılları arasında keşfedilen yaklaşık 5,3 milyar varil eşdeğer petrol rezervi, bölgeyi yeni bir fosil yakıt sahası haline getiriyor. Aynı zamanda yasa dışı madencilik, cıva ve cadmium gibi zehirli kimyasalların nehirleri, toprağı ve biyolojik çeşitliliği kirletmesiyle ekosistemi tehdit ediyor.

Organize suç şebekeleri, madencilik faaliyetlerini silah kaçakçılığı ve insan kaçakçılığıyla birleştirerek bölgedeki güvenliği zorlaştırıyor. "Suç şebekesi Amazon'un dört bir yanına yayıldı ve yetkililerin sahada tutunmasını güçleştiriyor," dedi Matt Finer.

Karbon Depolama Kapasitesi ve Küresel Etkileri

Amazon, toprak üstünde ve altında toplamda 71,5 milyar metrik ton karbon barındırıyor; bu miktar iki yıllık küresel CO₂ emisyonuna eşdeğer. Ormansızlaşma ve iklim değişikliği, bu büyük karbon havuzunu serbest bırakarak geri dönüşü olmayan bir iklim krizi riskini artırıyor.

Tropikal ormanların bulut örtüsü, güneş ışığını yansıtarak Dünya'yı soğutma işlevi görüyor. Bu doğal soğutma mekanizması bozulduğunda, küresel ısınma hız kazanıyor.

Gelecek İçin Acil Çözüm Önerileri

Uzmanlar, orman yangınlarına dayanıklı nem döngülerinin yeniden tesis edilmesi, yasa dışı madenciliğin sıkı denetimi ve yerli toplulukların haklarının korunması gerektiğini vurguluyor. Ayrıca, uluslararası finansal akışların sürdürülebilir projelere yönlendirilmesi ve Amazon'un karbon kredisi mekanizmalarının etkinleştirilmesi uzun vadeli koruma stratejileri arasında yer almalı.

Amazon'un kaybı, sadece biyolojik çeşitliliği değil, aynı zamanda küresel iklim dengesini de tehdit ediyor. Bölgenin korunması, dünya çapında iklim değişikliğiyle mücadelede kritik bir adım olarak kabul edilmeli.