Tescil tarihe düşülen not mu, ekonomik bir silah mı?

Coğrafi İşaret Tescili Nedir?

Coğrafi işaret (GI), bir ürünün kökenini, özgün özelliklerini ve kalite standartlarını belirli bir bölgeyle bağlayan hukuki bir koruma mekanizmasıdır. Türkiye’de bu koruma, Türk Patent ve Marka Kurumu ve uluslararası alanda WIPO tarafından sağlanır. Tescil, sadece bir sertifikayı duvara asmak değil; ürünün pazar değerini yükseltmek, sahtecilikle mücadele etmek ve yerel üreticileri desteklemek anlamına gelir.

Erzurum’da Cağ Kebabı ve Diğer Yerel Ürünler

Erzurum’un gurur kaynağı Cağ Kebabı, dünya çapında gastronomi otoritelerinin (Taste Atlas) “dünyanın en iyi 10 lezzeti” listesine girmesiyle uluslararası bir marka değeri oluşturdu. Avukat Ahmet Çağrı Karaca, “Erzurum Cağ Kebabı tescili tamamlandı; şimdi denetim mekanizmalarını sıkı bir şekilde işletmemiz gerekiyor” diyerek sürecin kritik aşamasına dikkat çekti.

Cağ Kebabı’nın yanı sıra Erzurum Kadayıf Dolması, Erzurum Küflü Civil Peyniri, Oltu Taşı, Erzurum Ehram Dokuma Kumaşı ve Erzurum Su Böreği gibi 20’ye yakın ürün de coğrafi işaret tesciline hak kazandı. Bu çeşitlilik, bölgenin tarımsal ve kültürel zenginliğinin ekonomik bir potansiyele dönüştürülmesinin temelini oluşturuyor.

Dünya’dan Başarı Örnekleri: Kobe ve Roquefort

Japonya’nın “Kobe Bifteği” ve Fransa’nın “Roquefort Peyniri” gibi ürünler, coğrafi işaretin ekonomik faydasını en iyi gösteren örneklerdir. Kobe Bifteği, Hyogo bölgesinde doğmuş, belirli kalite standartlarını karşılamış sığır etine sadece bu isim verilebiliyor; bu sıkı denetim, üreticiyi ortalama 10 kat daha fazla kazanç sağlıyor. Benzer şekilde Roquefort, sadece Fransa’nın belirli bir mağarasındaki koyun sütünden üretilen ve belirli olgunlaşma koşullarını geçen peynir olarak tescillenmiştir; bölge ekonomisine yılda milyonlarca euro katkı sağlıyor.

Bu örnekler, coğrafi işaretin “ekonomik silah” niteliğini kanıtlıyor: Marka değeri, dış pazarlara açılma ve yerel istihdamı artırma potansiyeliyle birleşiyor.

Coğrafi İşaretin Ekonomik Etkisi ve Denetim Mekanizmaları

Coğrafi işaret tescili, başvuru sahibine (belediyeler, ticaret odaları, kooperatifler vb.) güçlü bir denetim hakkı verir. Bu hak, ürünün üretim sürecinin tüm aşamalarında (hammadde temini, işleme, paketleme) bölgesel standartlara uyulmasını zorunlu kılar. Uyumsuzluk durumunda, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında hukuki yaptırımlar devreye girer.

Erzurum’da bu denetimin etkin bir şekilde uygulanması, sadece Cağ Kebabı’nın değil, diğer tescilli ürünlerin de kısa vadede %15‑%20 daha yüksek fiyatla satılmasını ve ihracat pazarına daha rahat girmesini sağlayabilir. Uzmanlar, coğrafi işaretli ürünlerin ihracatının yıllık ortalama 4‑5 kat artabileceğini öngörüyor.

Gelecek Stratejileri ve Öneriler

1. Denetim Altyapısının Güçlendirilmesi: Yerel denetim ekipleri, uluslararası standartlara uygun eğitim almalı; teknoloji destekli izleme sistemleri (QR kodlar, blokzincir) kullanılmalı.

2. Pazarlama ve Marka Yönetimi: Coğrafi işaretli ürünlerin tanıtımı için dijital kampanyalar, gastronomi festivalleri ve “Made in Erzurum” etiketli turistik rotalar oluşturulmalı.

3. İhracat Destekleri: KOSGEB ve Ticaret Bakanlığı’nın ihracat hibeleri, coğrafi işaretli ürünlerin dış pazarlara girişini hızlandırabilir.

4. Eğitim ve Bilinçlendirme: Çiftçiler ve üreticiler, coğrafi işaretin getirileri, denetim süreçleri ve kalite standartları hakkında düzenli seminerlere katılmalı.

Bu adımlar, coğrafi işaret tescilinin “bitiş çizgisi” değil, “başlangıç tabancası” olma potansiyelini tam anlamıyla hayata geçirecek.

Sonuç olarak, coğrafi işaret sadece kültürel bir mirasın korunması değil, aynı zamanda bölgesel ekonomik kalkınmanın stratejik bir motorudur. Erzurum gibi zengin bir gastronomi hazinesine sahip şehirler, bu mekanizmayı doğru yönetirse, yerel üreticilerin gelirini artırabilir, sahteciliği önleyebilir ve uluslararası arenada rekabet gücünü yükseltebilir.