JetBlue Uçağında Kozmik Radyasyon Sorunu

JetBlue’un uçuşu, uzaydan gelen yüksek enerjili parçacıkların kontrol sistemlerini bozması nedeniyle ani irtifa kaybı yaşadı; olay 15 kişinin hastaneye kaldırılması ve büyük ölçekli uçak geri çağırmalarına neden oldu.

Olayın Detayları

JetBlue Havayolları’nın 30 Ekim 2025 tarihinde Cancun’dan New Jersey’e doğru yönlendirdiği Airbus A320, aniden irtifa kaybetti ve pilot, hava trafiğine “Tıbbi malzemeye ihtiyacımız var” diye acil bir duyuru yaptı. Pilota göre, uçakta üç kişi başından yaralanmış gibi görünüyor ve uçak Florida’ya yönlendirilerek acil iniş yaptı. İniş sonrası en az 15 yolcu hastaneye kaldırıldı.

Uzay Radyasyonunun Uçak Sistemlerine Etkisi

Airbus, olayın nedenini uzaydan gelen küçük, yüksek enerjili parçacıklar olarak belirledi. Bu parçacıkların, uçak kanat ve kuyruk hareketlerini kontrol eden bilgisayarların mikroçiplerine çarpması, yazılım hatalarına ve anlık sistem kapanışlarına yol açtı. Uzmanlar, özellikle yüksek irtifalarda atmosferin incelmesiyle nötron akısının artmasının, elektronik donanımı daha savunmasız hâle getirdiğini vurguluyor.

Reading Üniversitesi’nden uzay fiziği profesörü Matthew Owens, “Bu tür parçacıklar, bilgisayar çiplerinin hafızasındaki küçük veri bloklarına zarar verebilir; bu da kritik kontrol sistemlerinin beklenmedik şekilde devre dışı kalmasına sebep olur” diye açıklama yaptı. Owens ayrıca, uyduların benzer etkilerle daha sık karşılaştığını, ancak uçakların havada daha az korumaya sahip olduğunu ekledi.

Regülasyon ve Endüstri Tepkileri

Avrupa Birliği Havacılık Güvenliği Kurumu (EASA) ve ABD Federal Havacılık Dairesi (FAA), radyasyonun yol açabileceği bilgisayar hataları için acil havada kalabilme direktifleri yayımladı. Bu çerçevede, A320, A319 ve A321 serileri için yazılım güncellemeleri ve bazı modellerde yeni bilgisayar donanımları zorunlu kılındı. Güncellemeler, yaklaşık 900 uçağa uygulanacak ve tüm havayolları bu değişiklikleri “saatler içinde” tamamlamayı hedefliyor.

Airbus, olayın tek seferlik bir aksama olduğunu savunurken, Qantas’ın 2008’deki benzer bir vaka ile bağlantısı olmadığını yineledi. Qantas uçuşunda yaşanan sorun, ELAC sistemi yerine veri izleme ekipmanında meydana gelen bir arıza olarak tespit edildi.

Geçmişte Benzer Vakalar ve Bilimsel Açıklamalar

2008 yılında Avustralya’nın Qantas Havayolları’na ait bir Airbus A330, iki kez yüzlerce metre irtifa kaybı yaşadı. Olay, uzay radyasyonu şüphesiyle araştırıldı ancak kesin bir sonuca ulaşılamadı. 2025 Kasım ayında ise bir güneş patlaması sonrası 12 km irtifaya gönderilen balonlar, son 20 yılda kaydedilen en yüksek radyasyon seviyelerini ölçtü; bu, JetBlue olayıyla aynı döneme denk geliyordu.

Surrey Üniversitesi uzay mühendisliği profesörü Keith Ryden, “O gün özel bir güneş radyasyonu olayı yoktu; ancak kozmik ışınlar galaksimiz dışından da gelebiliyor ve nadiren de olsa yoğun bir akım oluşturabiliyor” dedi. Ryden, bu tür durumların uçak elektronik sistemleri üzerindeki riskini azaltmak için daha katı koruma standartlarının geliştirilmesi gerektiğini vurguladı.

Gelecek İçin Ne Anlamı Var?

Uçak üreticileri ve havayolu firmaları, mikroçiplerin küçülmesi ve daha fazla entegre edilmesiyle birlikte uzay radyasyonuna karşı hassasiyetin arttığını kabul ediyor. Bu durum, sadece havacılıkta değil, otomotiv, savunma ve diğer kritik altyapılarda da yazılım güvenliği ve donanım dayanıklılığı konularını yeniden gündeme getiriyor. Bilim insanları, uzaydaki nötron akısını izlemek ve önceden tahmin edebilecek modeller geliştirmek için daha fazla yatırım yapılması gerektiğini savunuyor.

JetBlue olayının ardından, dünya çapında havayolları ve otoriteler radyoaktif parçacıkların uçak sistemlerine etkilerini izleme ve acil yanıt prosedürlerini güncelleme yoluna gitti. Bu süreç, havacılık güvenliğinin yeni bir döneme gireceği ve uzaydan gelen doğal fenomenlerin de operasyonel risk yönetiminde göz önünde bulundurulması gerektiği mesajını veriyor.